Interview met Anneleen Van Bossuyt in Het Nieuwsblad

De onverkwikkelijke bladzijde over Gent, waar zij en de N-VA uit het stadsbestuur werden gehouden, heeft ze ondertussen omgeslagen. Anneleen Van Bossuyt (45) blijft in de Arteveldestad fractievoorzitter en leider van de oppositie, maar sinds februari is ze ook minister van Asiel en Migratie. “It’s not a job, it’s an experience”, zegt ze over de taak die Bart De Wever haar toevertrouwde en haar carrière. Door de hervorming van de pensioenen, de vele stakingen, Gaza of het vergrootglas dat nu op Defensie ligt, stond ze voorlopig nog in de schaduw van haar partijgenoten in Arizona: Bart De Wever, Jan Jambon of Theo Francken. Maar gezien “het strengste asielbeleid ooit” – zegt de regering – en de enorme besparingen die Van Bossuyt moet doorvoeren, zou daar wel eens snel verandering in kunnen komen.

U moet deze legislatuur maar liefst 1,6 miljard besparen. Gaat dat ooit lukken?

Anneleen: “Het doel is duidelijk: de instroom doen dalen en de uitstroom verhogen, zodat je een humane opvang kunt geven aan de mensen die het echt nodig hebben. Als je dat doet, zal dat voor een grote besparing zorgen, omdat je dan ook minder opvang nodig hebt. We zullen zien waar we uitkomen, maar voor ons is het duidelijk: er komen geen opvangplaatsen bij deze legislatuur.”

Deze week was er veel commotie over de besparingen op Fedasil, de instantie die instaat voor de opvang. Tegen 2029 zal die maar 20 procent van het budget meer overhouden. Da’s enorm.

Anneleen: “Ja, maar we willen er echt alles aan doen om migratie opnieuw onder controle te krijgen. We hebben in het regeerakkoord afgesproken dat we eerst de instroom gaan beperken en als dat lukt, gaan we de opvang afbouwen.”

Er zijn nu zo’n 35.000 opvangplaatsen. U wilt naar 11.000 gaan?

Anneleen: “Ik ga daar geen cijfer op plakken. We moeten er gewoon voor zorgen dat er minder mensen binnenkomen.”

Er slapen nu nog altijd mensen op straat. Met minder plaatsen, gaat dat nog erger worden.

Anneleen: “Er is nog een wachtlijst bij Fedasil, maar die vermindert. Veel mensen vinden onderdak bij vrienden en familie. Wanneer de cijfers dalen, zal er wel genoeg plaats zijn. Vorig jaar waren er 40.000 asielaanvragen en bijna de helft daarvan kwam van mensen die al elders een aanvraag hadden ingediend of zelfs al bescherming kregen. Als zij niet meer in de opvang zitten, kom je in een compleet andere situatie te zitten. We hebben overigens ook al crisismaatregelen genomen. Als je in een andere lidstaat al bescherming kreeg, zal er geen plaats meer zijn in de opvang. En wiens aanvraag in het buitenland al is afgewezen, diens aanvraag zal hier onontvankelijk zijn. Dat zal al veel veranderen.”

Ook nu nog wordt de regering vaak veroordeeld vanwege de gebrekkige opvang. Vivaldi legde die boetes gewoon naast zich neer. Gaat u dat ook doen?

Anneleen: “Absoluut.”

Wringt dat niet als juriste, dat de staat rechterlijke beslissingen gewoon naast zich neerlegt?

Anneleen: (Denkt na) “Misschien wel, maar als je in een onhoudbare situatie zit en je kunt geen overmacht inroepen, wordt het wel moeilijk. Onze samenleving kan het gewoon niet meer dragen. België zit aan zijn limieten. De druk op onze sociale zekerheid, op onderwijs en onze huisvesting is gigantisch. En op een bepaald moment moet je stop zeggen. Tot hier en niet verder.”

We zitten allemaal kritiek te geven op Donald Trump omdat hij rechterlijke beslissingen naast zich neerlegt, maar eigenlijk doet u hetzelfde.

Anneleen: “Ik ben jurist en dochter van een magistraat, maar het recht is er ook om de samenleving te dienen. Wetgeving evolueert mee met de maatschappij. Maar bepaalde internationale rechtshoven maken het ons moeilijker om beleid te voeren in de richting die we willen. Uiteraard moeten we ons aan internationale verplichtingen houden, maar het zorgt er wel voor dat mensen minder vertrouwen krijgen in het gerecht en de rechtspraak.”

Vorig jaar waren er zo’n 40.000 asielaanvragen. U wilt dat fors verlagen. Waar legt u de lat?

Anneleen: “Ik ga geen cijfers noemen. Ik wil gewoon zo snel mogelijk weer controle krijgen over de situatie. Daarom zijn er al strengere regels voor gezinshereniging, krijgen nieuwkomers pas na vijf jaar een leefloon en voer ik in het buitenland ontradingscampagnes. Nieuw is trouwens dat een bepaalde groep asielzoekers die opvang krijgen en werken, voortaan moet betalen voor de opvang. Die regel bestond al lang, maar werd amper toegepast en gecontroleerd. Dat doe ik nu wel. De eerste 1.000 brieven zijn ondertussen verstuurd naar mensen die opvang krijgen en meer dan 3.000 euro bruto verdienen. En dat heeft meteen resultaat: 385 mensen hebben de opvang al verlaten en 285 zijn al aan het betalen. Er komen trouwens ook meer plaatsen in gesloten centra. Deze zomer leggen we de eerste steen van een nieuw centrum in Steenokkerzeel. In het najaar openen we een nieuwe vleugel in Merksplas.”

Iedereen kijkt nu naar het Europees migratiepact dat straks van kracht wordt. De voorbije jaren werd bij elk probleem naar dat pact verwezen als het tovermiddel dat alles zou oplossen.

Anneleen: “Het moet toch veel problemen oplossen, zoals de vele aanvragen die hier worden ingediend door mensen die dat al in andere landen hebben gedaan. Die moeten terug naar het land waar ze hun aanvraag indienden. Dat zal nu echt moeten.”

Landen zoals Hongarije betalen nog liever een boete dan dat ze asielzoekers moeten opvangen.

Anneleen: “Als wij niet in staat zijn ons deel te doen, gaan wij ook onze fair share afkopen.”

Als verschillende landen dat doen, stuikt het hele huis toch in elkaar?

Anneleen: “Ja, maar de Europese Commissie heeft in het plan daarvoor uitwegen voorzien. Zoals de terugkeerhubs voor mensen die niet naar hun land terug kunnen. Bovendien beseffen veel lidstaten dat er nu eindelijk iets moet gebeuren. Sommige landen pakken het ook anders aan. Kijk naar Duitsland. ‘Wir schaffen das’ hoor je daar niet meer. Of Zweden, dat vorig jaar maar 9.000 aanvragen meer had, wij 40.000.”

Wat ook moeilijk loopt, is het uitwijzen van mensen zonder papieren naar landen die geen onderdanen willen terugnemen. Alle regeringen hebben hun tanden daar al stuk op gebeten.

Anneleen: “We gaan met die landen nu voor het eerst samenzitten en niet alleen over uitwijzingen, maar ook over andere dossiers spreken. Zo kun je geven en nemen. Bijvoorbeeld ook spreken over visumvrijstellingen, ontwikkelingshulp of handel. In ruil voor terugkeerakkoorden. Vanaf het najaar gaan we met de regering verschillende missies doen naar een aantal landen.”

Een ander probleem: justitieminister Verlinden die straks sommige illegale criminelen gaat vrijlaten na het uitzitten van 1/3de van hun straf, om zo de overbevolking in de gevangenissen aan te pakken. Zij krijgen het bevel het grondgebied te verlaten, maar iedereen weet dat die mensen hier zullen blijven.

Anneleen: “Laat het duidelijk zijn: voor illegale criminelen is er geen plaats in dit land. We gaan er dan ook alles aan doen om dergelijke situaties te vermijden. We bekijken onder meer of we niet meer escorteurs kunnen aanstellen. Frontex (de Europese grensbewaker, red.) zal straks voor ons bijvoorbeeld escortes kunnen doen. En vergeet niet dat we ook van plan zijn een gevangenis te openen in het buitenland.”

Hoever staat het met die plannen?

Anneleen: “De administratie heeft al een lijst opgesteld met landen waar zoiets mogelijk is, en we zijn dat nu aan het bekijken. Het moet wel gaan om een Europese rechtstaat.”

Er wordt vaak gesproken over Kosovo.

Anneleen: “Dat wordt allemaal bekeken.”

U wilt in het buitenland de boodschap geven dat België niet het land van melk en honing is, zoals u deze week in Moldavië deed?

Anneleen: “Absoluut. Die boodschap begint ook door te dringen. En wij beseffen ook dat we veel te lang veel te gul zijn geweest voor mensen die onze bescherming niet nodig hebben. Voor wie dat wel het geval is, is het onze verdomde plicht om dat te doen.”

Je kunt wel ontradingscampagnes voeren, maar je bent wel afhankelijk van de internationale situatie. Kijk naar de oorlog in Gaza, die veel Palestijnen naar Europa doet vluchten.

Anneleen: “Dat is zo. Maar liefst 53 procent van alle Palestijnen die naar Europa komen, komen in ons land terecht. Ook omdat we hier een grote Palestijnse gemeenschap hebben.”

Ondertussen worden nog altijd mensen opgevangen in hotels. Dat steekt bij sommigen.

Anneleen: “Dat gaan we het eerst afbouwen. En nadien gaan we alleen nog voor sobere, collectieve opvang.”

En op termijn sluiten sommige asielcentra de deuren?

Anneleen: “Als we de instroom onder controle krijgen, is dat inderdaad de bedoeling.”

Blijkbaar trekken verschillende burgemeesters al aan uw mouw om eerst het asielcentrum in hun stad of gemeente te sluiten.

Anneleen: “Dat klopt. En ik begrijp dat ook. Asielcentra zorgen voor extra druk op een gemeente. En het NIMBY-syndroom (Not in my back yard, Niet in mijn achtertuin, red.) speelt daar zeker ook mee.”

Onze buurlanden hebben de voorbije maanden weer grenscontroles ingevoerd. Is dat iets wat u ook overweegt, ook al is dat eerder een symbolische maatregel?

Anneleen: “Grenscontroles aan onze binnengrenzen zijn een optie die in het regeerakkoord staan. Als het nodig is, gaan we dat zeker invoeren. Ik zou dat ook niet symbolisch noemen. Kijk naar Nederland. Alleen al de aankondiging deed daar de instroom met 35 procent dalen, terwijl die bij ons met 20 procent steeg. Dat kan dus zeker worden overwogen.”

Voor uw partij is het belangrijk dat u een streng beleid voert, om de constante kritiek van Vlaams Belang te kunnen counteren.

Anneleen: “Oh, maar ik ga mijn beleid niet laten bepalen door een andere partij. Het slechtste wat je kunt doen, is je laten opjagen door anderen. Voor de ene doe je te weinig en voor de andere te veel.”

De linkse oppositie verwijt u inderdaad te besparen op de kap van de zwaksten in de samenleving.

Anneleen: “Die partijen moeten niet al te luid roepen. Groen zat in Vivaldi en je kunt toch bezwaarlijk zeggen dat die een humaan beleid voerden. Dat willen wij met Arizona net wel doen.”

Elke ex-minister zegt dat Asiel en Migratie op menselijk vlak bijzonder zwaar is, dat je ermee eelt op je ziel kweekt. Heeft u dat al ervaren?

Anneleen: “Het gaat ook over mensen. Als dat je niet raakt, dan ben je niet goed bezig. Ik krijg vaak de kritiek dat ik hard ben, maar het zijn wel eerlijke maatregelen. Ik vind het veel eerlijker dat je de mensen duidelijk maakt dat ze beter niet naar ons land komen, dat ze hun leven en dat van hun kinderen niet moeten riskeren. Ik begrijp uiteraard dat mensen naar hier willen komen om een betere toekomst op te bouwen, maar dat is niet de bedoeling van een asielsysteem. Dat is er voor mensen die internationale bescherming nodig hebben. Vanwege vervolging of oorlog.”