Het vijfsterrenhotel Bayerischer Hof in München: daar verzamelen zaterdag de migratieministers van verschillende Europese landen om een strengere migratiepolitiek uit te werken. Ook EU-commissaris voor Migratie Magnus Brunner is erbij. In juli kwamen de ministers van Duitsland, Frankrijk, Polen, Denemarken, Oostenrijk en Tsjechië al samen in Beieren, maar nu sluit ook ons land aan. 

Eén van de belangrijkste thema's wordt ongetwijfeld de terugkeer van illegale en criminele asielzoekers naar landen als Afghanistan. Afghanen staan — ook in ons land — al jaren in de top van herkomstlanden van asielzoekers, maar door het ontbreken van diplomatieke banden met het Talibanregime is er geen enkele terugkeer mogelijk voor wie wordt afgewezen.

Straatje zonder einde

"Nauwelijks 48% van alle Afghaanse asielzoekers krijgt effectief bescherming in ons land, wat betekent dat de helft moet terugkeren", zegt minister van Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt. "Maar daar knelt het schoentje: die terugkeer is heel moeilijk. Er zitten op dit moment 2.816 Afghanen in onze asielcentra. Vorig jaar kregen in totaal 2.621 Afghanen een 'terugkeerbeslissing'. Op Europees niveau waren dat er bijna 23.000. Dit probleem is dus niet louter Belgisch. Zelfs mensen die criminele feiten hebben gepleegd, kunnen we niet terugsturen. Het gevolg is dat die mensen in de illegaliteit verzeild geraken, waar de enige optie om te overleven de criminaliteit is. Dat is een straatje zonder einde."

"We stellen ook vast dat er meer en meer geweldsincidenten zijn met bepaalde groepen Afghanen. Zowel binnen als buiten de asielcentra", zegt Van Bossuyt. "In de asielcentra waren er vorig jaar 226 Afghanen als daders betrokken bij een geweldsincident. Alleen de Palestijnen (477 daders) staan daar nog boven. Maar ook buiten asielcentra zien we meer en meer incidenten met Afghanen. Denk maar aan de driedubbele moord in Roeselare door een Afghaanse vluchteling en de dodelijke steekpartij tussen Afghanen in Antwerpen (waarbij een 18-jarige Afghaan overleed, red.). Om de veiligheid van onze burgers te garanderen, willen we een prioriteit maken van de terugkeer van illegale en criminele Afghanen die hier feiten hebben gepleegd of een gevaar vormen voor de nationale veiligheid."

Noodzakelijk kwaad

Van Bossuyt wil in München de basis leggen voor een front van Europese landen dat wil samenwerken om Afghanen toch terug te sturen. Daarvoor moet er dan wel gepraat worden met het Talibanregime, waarmee Europa na de dramatische uittocht uit Afghanistan in 2021 geen enkel contact onderhield. Duitsland maakte eerder al bekend dat het nog deze maand een missie naar de Afghaanse hoofdstad Kaboel wil sturen om over de terugkeer te onderhandelen. Van Bossuyt mikt op termijn op een gezamenlijke missie om zo meer diplomatiek en economisch gewicht in de weegschaal te leggen. De bedoeling is om vervolgens samen terugkeervluchten te organiseren met de deelnemende landen.

Dat daarvoor met de Taliban moet worden gesproken, vindt Van Bossuyt een noodzakelijk kwaad. "We staan uiteraard niet achter het mensbeeld en de ideeën van de Taliban, maar we moeten wel voorbij de taboes kijken. We hebben niet de luxe om alleen contacten te onderhouden met regimes waar we 100% achter staan. Dit gaat over iets puur technisch. We willen op administratief vlak bekijken hoe we de terugkeer kunnen organiseren. Denk aan de identificatie van mensen die we terugsturen naar Afghanistan. Veel asielzoekers die in België aankomen hebben geen papieren meer omdat ze die onderweg zijn kwijtgeraakt of hebben afgegeven aan mensensmokkelaars."

Toon verhard

Dat verschillende Europese landen met de Taliban willen praten over het terugsturen van Afghanen, zegt veel over de verhardende migratietoon in Europa. Het blijvende migratievraagstuk en de opmars van radicaal-rechtse partijen vergroot de druk om de terughoudendheid te laten varen. Sinds het aantreden van de nieuwe regering van bondskanselier Friedrich Merz (CDU) is ook in Duitsland — voor de regering- De Wever een gidsland — de toon verhard. Dat zette in Europa een en ander in beweging. Voor het Talibanregime is een dialoog over migratie ook handig om diplomatieke relaties met het Westen op gang te brengen, onder andere met het oog op een toekomstige erkenning van het regime.

In juli stuurde Duitsland nog 81 criminele Afghanen terug met een chartervlucht via Qatar, de tweede gedwongen deportatie sinds Merz aantrad. Dat leverde het land forse kritiek op van de Verenigde Naties, die Duitsland opriepen onmiddellijk te stoppen met het terugsturen van mensen naar een land waar ze het risico lopen op vervolging, foltering en een onmenselijke behandeling.

"Ik heb die kritiek van de VN ook gelezen, zegt Van Bossuyt. Maar als ik moet kiezen tussen de veiligheid van onze burgers en de individuele bescherming van criminele illegalen, kies ik voor onze burgers."